Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Tıp Fakültesi Araştırma Hastanesi Cerrahi Bilimler Bölümü, Göğüs Cerrahisi Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Doç.Dr. Mertol Gökçe Akciğer Kanseri, Akciğer kanserinin faktörleri, risk gurupları ve akciğer kanserinde erken tanı ve teşhisin önemi ile tedavi yöntemlerine ait çok değerli bilgiler içeren, toplumun risk altında olan olmayan her türlü bireyinin ilgi ile okuyabileceği bir yazı …
AKCİĞER KANSERİ
Akciğer kanseri yapısal olarak normal akciğer dokusunu oluşturan hücrelerin kontrol dışı çoğalarak akciğer içinde bir kitle (tümör) oluşturması ile ortaya çıkan bir hastalıktır.
Bu kontrolsüz çoğalma, hücrelerin çevredeki dokuları istila etmeleri veya akciğer dışındaki organlara yayılmaları ile (metastaz) sonuçlanabilir.
Akciğer kanseri tipik olarak en erken evrelerinde belirti ve semptomlara neden olmaz genellikle hastalık ilerlediğinde ortaya çıkar.
Risk faktörleri nelerdir? Kimler risk
altındadır?
Akciğer kanseri için en büyük risk faktörü Sigara içmektir.
Çevresel (Asbest, Radon gazı)
Genetik AC CA’li olguların 10 unda sigara anamnezi olmaması genetik yatkınlığı düşündürmektedir. Birinci derece akrabalarında AC CA olanların sigara içmeseler bile AC CA gelişme riski 2 kat artmaktadır.
Yaşam tarzı ( Zengin Antioksidan içeren diyet oksidatif DNA hasarını engeller ve koruyucu etki yapar.)
Karsinogenezis Kr. Karsinojen maruziyeti bronş epitelinde ve genetik yapıda hasara neden olur. Mutasyon iki ana gen sınıfını hedef alır
1. hücre çoğalmasını uyaran genler (onkogenler)
2. tümör baskılayıcı genler
Erken teşhisin önemi ve bu anlamda
yapılması gerekenler nelerdir?
Mevcut tahminler, bugün doğan kadın ve erkeklerin neredeyse yüzde 7 sine yaşamları boyunca akciğer kanseri teşhisi konacağını ve yüzde 6sının bundan hayatını kaybedeceğini gösteriyor.
Dünyadaki epidemik oranlarda akciğer kanseri ve akciğer kanserine bağlı ölümler artmakta.
Ülkeler arasındaki farklılıklar, sigara içme oranlarındaki farklılıklarla
büyük ölçüde açıklanmaktadır.
Akciğer kanseri teşhisi konanların sadece yaklaşık 16’sı 5 yıl hayatta kalır.
Bu nedenle erken teşhis çok önemli.
Akciğer Kanseri (AC CA), tüm dünyada kanserden ölümün en sık nedenidir.
Dünyada kanserlerin 12.7’sini, kanser ölümlerinin ise 18.2’sini Akciğer kanseri oluşturmaktadır.
Bu nedenle en önemli predispozan faktör olan sigara içiminin bırakılması çok önemlidir. Özellikle 45 yaş üstü insanların her yıl check-up yaptırması önerilmektedir.
İnatçı öksürük, kan’lı balgam çıkarma, ses kısıklığı, omuz ağrısı, göğüs ağrısı, yeni gelişen nefes darlığı v.b. gibi belirtilerde doktora başvurmaları gerekmektedir.
Kadın ve erkekte görülme sıklığı
nasıldır?
Erkeklerde görülen kanserlerin 16.5’ini meydana getirirler ve en sık görülen kanser tipidir. Kadınlarda ise 8.5 izlenirler ve 4. en sık görülen kanserdir.
Ülkemizde ki en son resmi rakamlar (2014 yılı) değerlendirildiğinde bir yıl içerisinde yaklaşık 96.200 erkek ve 67.200 kadının kanser teşhisi aldığı tahmin edilmektedir.
Akciğer kanserinin belirtileri ve
semptomları şunları içerebilir:
Primer Tümöre bağlı semptomlar
İntratorasik, ekstrapulmoner yayılıma bağlı semptomlar
Ekstratorasik, sistemik, metastazlara bağlı semptomlar
Paraneoplastik sendromlar’a bağlı semptomlar
Akciğer kanseri teşhisi nasıl
konulur?
Akciğer kanseri tanı ve evreleme ile teşhis konulur.
Akciğer kanserinin4 evresi vardır. En erken evresi Evre 1’dir. Evre 2, Evre 3 ve Evre 4.
Anamnez (öksürük, kilo kaybı, göğüs ağrısı, kan tükürme v.b.)
Fizik muayene (inspeksiyon, solunum sesleri, periferik lenf nodu muayenesi,)
Akciğer grafisi (2 yönlü)
Laboratuvar: Tam kan sayımı ve rutin biyokimya tetkikleri.
Floroskopi: Frenik sinir tutulumunu saptama
İskelet sistemi grafileri (Metastaz),
Kontrastlı özofagus grafisi (İnvazyon veya primer tümör lokalizasyonu )
EKG
Bilgisayarlı Tomografi
Spiral BT (küçük nodüllerin gözden kaçmaması,üç boyutlu imaj rekonstrüksiyonu, multiplanar görüntüleme, dinamik inceleme imkanı,plevral tutulum ve peridiafragmatik tutulumun daha iyi görüntülenmesi) Multislice BT(solunum hareketlerinden etkilenmeme,daha kısa scan zamanı,üç boyutlu görüntüleme,anotomik detayların daha iyi ortaya konması)
MR: Mediasten ve göğüs duvarı invazyonu acısından arada kalınan olgularda, vertebra invazyonu şüphesinde MRG ilave bilgiler sağlayabilir.
PET CT: Fizyolojik bir görüntüleme tekniği
Flor-18 gibi pozitron kullanan radyonüklidler ile aminoasit ve glukoz gibi metabolik markerların işaretlenmesi (FDG)
Normal ve neoplastik hücreler arası glukoz metabolizmasındaki farklılıklara dayanarak malign/benign ayırımının noninvazif değerlendirilmesi
FDG uptake’i tümör agresivitesi ve büyüme hızını yansıtır ki suv max<2.5 benign lezyon için indikatör kabul edilmektedir.
Fiberoptik Bronkoskopi (FOB), Akciğer tümörlerinde bronkoskopi
Transbronşial iğne aspirasyonu (TBİA): bronkoskopi inecelemede bronş içi tümör görülemeyen olgularda bronşa dıştan bası bulgularının olduğu ya da bronş komşuluğundaki tümörlere transbronşial ince iğne biyopsisi yapılarak tanı konulmaya çalışılmaktadır.
EBUS-İA: endo bronşial ultrasonografi ile ince iğne biyopsisi yapılan özel bir bronkoskopik yöntemdir. Bu sayede ultrasonografik yöntemle bronş dışında ki tümör veya patolojik lenf nodlarından biyopsi alınması sağlanarak tanı ve/veya evreleme yapılmaktadır.
Mediastinoskopi: mediastinoskop denilen bir alet ile mediastenin değerlendirilerek mediastene invaze olan tümörler veya lenf nodlarından biyopsi alınarak tanı konulan cerrahi bir yöntemdir.
Tedavi yöntemleri nelerdir?
Hastaların prognozlarını belirlemek
En etkili tedavi yöntemini belirlemek
Tedavi sonuçlarını karşılaştırmak
Hastalığın anatomik yaygınlığını saptamak
Prognozu ve tedaviyi belirleyen en önemli 3 faktör
Histolojik tip (Küçük hücreli akciğer kanseri– Küçük hücre dışı akciğer kanseri)
Evre
Performans durumu (Yaş, ek hastalık, genel durum)
Tedavi yöntemleri
Kemoterapi, RadyoTerapi, Cerrahi tedavi ve İmmünoterapi
Ameliyat her akciğer kanserli hasta
için çözüm müdür?
Erken evre tümörlerde sağkalımı uzattığı birçok yayında belirtilmiştir.
Günümüzde erken evre akciğer kanserinin en iyi tedavisi operasyon olarak kabul edilmektedir.
VATS (video yardımlı torakoskopik cerrahi)(kapalı ameliyat): halk arasında yaygın kullanılan “kapalı ameliyat” yöntemi ile göğüs boşluğuna 1veya 2 ya da 3 giriş deliği (port) kullanılarak bir kamera yardımıyla tümör biyopsisi ya da rezeksiyonunun yapıldığı cerrahi yöntemdir.
Torakotomi: açık ameliyat, hastanın toraks boşluğuna girilerek tümörden insizyonel veya eksizyonel biyopsi alınarak tanı konulması sağlanan cerrahi yöntemdir.
Akciğer kanserli bir hastanın yaşam
süresinin uzatılması ve daha konforlu
yaşayabilmesi için neler yapması
gerekiyor?
Tedaviyi etkileyen faktörler yaşam süresini uzatmaktadır bu da hastalığın evresi, hastanın ek hastalıklarının (komorbidite) varlığı, azalan ve bozulan organ fonksiyonları, hastanın psikolojik durumu, küratif veya palyatif yaklaşım niyeti ve tedavinin yaşam kalitesine etkisidir.
Multidisipliner sağlık merkezlerinde takip ve tedavilerinin yapılması ayrıca psikolojik destek tedavi verilmesi önerilmektedir. Palyatif destek tedavi programları sağlık bakanlığınca uygulanmaktadır.